In Memoriam Piet Noord

Op 30 oktober is Piet Noord overleden op 85-jarige leeftijd. Hij was jarenlang actief lid van de Historische Vereniging. Jacques Tersteeg schreef onderstaand In Memoriam.

DIGITAL CAMERA

Met het overlijden van Piet Noord is een markante dorpsgenoot en grote en actieve liefhebber van de geschiedenis van Winsum, Obergum en omgeving helaas weggevallen. Gedurende de meer dan zestig jaren die hij in Winsum doorbracht, – in 1953 kwam hij op 24-jarige leeftijd vanuit Marum naar Winsum, waar hij vanaf dat jaar tot aan zijn pensioen in 1954 werkte als ‘ambtenaar ter secretarie’-, heeft Piet zich op velerlei wijze actief ingezet voor zaken die de geschiedenis en cultuur van Winsum en omgeving betreffen.

Vanaf de eerste dag in 1953, toen hij in Winsum neerstreek, moet hij al meteen begonnen zijn met zijn grote liefhebberij, namelijk van het aanleggen van plakboeken, vol historische foto’s, ansichtkaarten, krantenknipsels en andere ‘gedenkwaardigheden’. Spoedig ook wist hij zich als gemeenteambtenaar te ontwikkelen tot dé vraagbaak voor de eigentijdse gebeurtenissen in Winsum, maar vooral ook als de belezen kenner van de geschiedenis van dorp en gemeente. Niet voor niets was hij daarom vele jaren de lokale correspondent voor het Nieuwsblad van het Noorden (vanaf 1961), de Noordernieuwsbode, de Ommelander Courant, Radio Noord en De Wiekslag. In dit laatste, toen nog lokale ‘gele’ krantje verzorgde hij vele jaren en vrijwel wekelijks een historische ‘plaatje met praatje’-rubriek.

Gedurende een vijfentwintigtal jaren groeide zijn plakboekenverzameling zodanig aan, dat hij in 1978 het boekje Kent u ze nog…de Winsumers kon publiceren. In 1986 volgde het boekje Winsum-Obergum in oude ansichten (deel 2). Beide boekjes, uitgegeven te Zaltbommel bij uitgeverij Europese Bibliotheek, vonden gretig aftrek.

Ondertussen was Piet Noord als gemeenteambtenaar, correspondent en kenner van de plaatselijke historie en cultuur op velerlei andere wijzen zeer actief betrokken bij gemeentelijke en andere initiatieven (o.a. VVV). Om maar een tweetal grepen te doen: – Piet heeft zich tijdens de ontwikkeling van de nieuwe wijk Ripperda ingespannen de nieuwe straten van namen te voorzien die stammen uit de rijke geschiedenis van Winsum. Dankzij deze inspanningen zijn tot op de dag van vandaag prachtige oude namen als Tiggeldobbe, Dobvenne, Hoofmeester enz. weer actueel geworden en tot leven gekomen. – Toen in 1989 tijdens werkzaamheden in de Kloosterstraat, nu net precies voor de deur van zijn huis, een oude middeleeuwse muurfundering te voorschijn kwam, die afkomstig bleek te zijn van de oude tuinmuur van het Winsumer dominicanenklooster, nam hij in samenwerking met de gemeente het initiatief op deze plaats een klein monument ter herinnering op te richten, in de vorm van een muurtje van nieuwbakken kloostermoppen en een paal met koperen gedenkplaat.

In 1994-1995 was Piet ook nauw betrokken bij de initiatieven om in Winsum een historische vereniging in het leven te roepen. Vroegere initiatieven, o.a. met oud-raadslid Jan Venhuizen, konden eindelijk, op 15 december 1995, mede dankzij medewerking van oud-wethouder Van Biessum en oud-burgemeester Dees, verwezenlijkt worden. De inmiddels bijna 19 jaar oude vereniging heeft erg veel aan Piet Noord te danken. Gedurende 4 jaar was hij, tot 1999 toen hij 70 werd en reglementair aftrad, actief lid van het bestuur. Daarnaast was hij van 1996 tot, officieel 2005, als de grote kenner van de dorpsgeschiedenis, zeer actief lid van de redactie van het tijdschrift van de historische vereniging, het Infobulletin Winshem.

In de achttien jaren dat het Infobulletin Winshem nu bestaat publiceerde hij maar liefst negenentwintig kortere of langere bijdragen, alle ongetwijfeld ontleend aan zijn formidabele plakboekenverzameling! Kenmerkend voor zijn bijdragen zijn het heldere taalgebruik, zijn typisch journalistieke stijl en de nooit ontbrekende, vaak tot dan toe onbekende afbeelding(en). De vaste tijdschriftrubriek ‘Doudestieds’ is vele jaren zo veelvuldig en karakteristiek door hem gevuld, dat een naamsverandering van deze rubriek van ‘Doudestieds’ naar ‘DoudesPiets’ op z’n plaats zou zijn geweest.

Overigens was Piet naast alle redactie- en auteurswerk vele jaren niet te beroerd op zijn fiets door weer en wind het Infobulletin bij de leden van de vereniging te bezorgen, en bij het minste of geringste telefoontje met Piet over een of ander historisch onderwerp bezorgde hij ons per ommegaande, en vaak weer op de fiets, zijn eigen foto’s, aantekeningen en commentaar.

De historische vereniging Winsum-Obergum zal Piet zeer node missen. Toch zal hij nog vele jaren op zijn karakteristieke wijze in ons midden blijven voortleven, want enige tijd geleden gaf Piet toestemming zijn prachtige plakboekenverzameling te digitaliseren in het kader van de Beeldbank Groningen.

Bestuur en leden wensen zijn vrouw, kinderen, kleinkinderen en andere familie voor de nabije toekomst veel sterkte toe om het gemis van deze bijzondere man te verwerken.

Groningen in de Bataafse tijd

Op 21 oktober vond de ledenvergadering van de Historische Vereniging Winsum-Obergum plaats. Interim-voorzitter Joop Haak gaf toelichting op de voortgang van het grondradaronderzoek, waarmee de Vereniging de fundamenten van het klooster hoopt te achterhalen.

lezing Bataafse tijd

Ook deed hij een dringende oproep aan leden om zich beschikbaar te stellen als bestuurslid. Er is plaats voor vier (!) nieuwe bestuursleden, waaronder een nieuwe voorzitter.

dr. Henk Boels

Dr. Henk Boels hield een zeer interessante inleiding over de Bataafs-Franse tijd in Groningen. Een verslag van deze lezing verschijnt in ons volgende Infobulletin.

Metamorfose voor kerk Obergum?

Kerk ObergumDe Stichting Oude Groninger kerken publiceert regelmatig een blog over de instandhouding van kerken en kerkhoven. In bijgaande link staat de kerk in Obergum centraal, in verband met de voorstellen voor herinrichting die zijn gedaan door architect Liesbeth van der Pol. De SOGK (en ook de redactie van Winshem) is benieuwd naar uw reacties!

http://groningerkerken.wordpress.com/2014/10/15/metamorfose-voor-obergum/

Ledenvergadering 21 oktober “Groningen in de Bataafs-Franse tijd”

De ledenvergadering is op 21 oktober om 20.00 uur in De Hoogte, Kerkpad te Obergum.

De lezing wordt verzorgd door dr. Henk Boels en heeft als thema Groningen in de Bataafs-Franse tijd.
Op de agenda staat verder nog het onderzoek naar de ligging van het Dominicanerklooster in Winsum, de zoektocht naar nieuwe bestuursleden en inventarisatie van onderwerpen voor lezingen in de nabije toekomst.

Open Monumentendag in Winsum

Tijdens Open Monumentendag kunt u in Winsum diverse monumenten bezoeken.

Zaterdag 13 september 2014

Open dag pand Westerstraat 1 te Obergum / 10u.00 – 16u.00
Vele jaren was het vervallen huis aan de Westerstraat 1 een ‘rotte’ plek in het nog steeds beschermde dorpsgezicht van Obergum. Onlangs is een nieuwe en ondernemende eigenaar begonnen met een ingrijpende herbouw/restauratie. Tijdens de werkzaamheden kwamen heel opmerkelijke zaken aan het licht: middeleeuwse muren (kloostermoppen) in de eerste verdiepingen aan de zuidzijde, oude schouwen en bedsteden, putten, 17de- en 18de-eeuwse delftsblauwe wandtegels en ander oud huisgerei.
Loop tussen 10 u. en 16 u. eens binnen om in de tijd ‘op reis’ te gaan in een van de oudste huizen van het dorp.

Lezing over herbergen in Winsum in De Gouden Karper / 14u.
Door de eeuwen heen hebben reizigers uit alle streken ook in Winsum en Obergum onderdak kunnen vinden in diverse herbergen. De oudste en belangrijkste waren De Karper (nu: De Gouden Karper) en ‘Tho Gennepe’ (later Logement Alderts, nu J&A). Waren er nog meer? Hoe moet het geweest zijn om in Winsum of Obergum te eten en overnachten? Wie kwamen er hier zoal logeren? En hoe maakten de dorpsbewoners zelf gebruik van de logementen?
Om 14u. verzorgt historicus Jacques Tersteeg in de Gouden Karper, waar onlangs oude bouwfragmenten weer aan het licht kwamen, een korte lezing over dit onderwerp. Een bescheiden, doch voedzame versnapering staat voor u klaar.

Lezing over Nathan Albert de Vries in de synagoge te Obergum (Schoolstraat 24) / 15u.
Om 15u. verzorgt historicus Romke Visser in de onlangs fraai gerestaureerde synagoge te Obergum een korte lezing over de in Winsum geboren Nathan Albert de Vries (1878-1924). Nathan, veelal ‘Nardus’ genoemd, groeide op in Winsum en huwde in 1906 met Agnes Bruins, een niet-joodse vrouw. Samen met haar speelde hij een belangrijke rol tijdens de joodse emancipatie en maakten zij carrière binnen de SDAP. Na de sluiting van de synagoge in 1934 werd het gebouw overgenomen door de arbeidersvereniging ‘Moderne Winsumer Bestuurdersbond’ en omgedoopt tot het ‘N.A. de Vriesgebouw’.

Zondag 14 september 2014

Film en expositie in de synagoge te Obergum (Schoolstraat 24) / 13u.00 – 17u.oo
Op deze dag wordt jaarlijks in 32 landen de Europese dag van Joods Cultureel Erfgoed georganiseerd. Noord-Nederland kende, en kent een rijk Joods verleden en heden. Dit jaar luidt het thema ‘Vrouwen in het Jodendom’. Naast gevarieerde programma’s in de synagoges van o.a. Leeuwarden, Groningen, Zuidlaren en Bourtange (vanaf 13u.00), worden in de Obergumer synagoge een film over het leven van Sophie Asscher (moeder van
van Michiel en Isaac de Vries) vertoond en een expositie gehouden van judaïca (privécollectie Chanoet Antiek te Mensingeweer). Voor nadere bijzonderheden zie:
www.groningsjoodseerfenis.nl en www.sjoelplein.nl.

13 april: Sjoellezing in Obergumer kerk

Herinnering en herleving, Joden in Nederland na 1945

Op 13 april om 15.00 uur zal historicus dr. Bart Wallet in de Obergumer kerk een lezing houden over de wijze waarop joodse gemeenschappen na de oorlog terugdachten aan het verleden. In hoeverre beïnvloeden de herinneringen aan de Shoah de herleving, en welke rol speelde de wens om de joodse identiteit te bewaren?

Bart Wallet werkt als historicus bij de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in Joodse geschiedenis.

Toegang 7,50. Kaarten kunt u reserveren bij info@sjoelplein.nl of 0595-442728.

Meer informatie is te vinden op www.sjoelplein.nl

 

 

Agricola op Ledenvergadering

Ledenvergadering 18 maart 2014

Ledenvergadering 18 maart 2014

’t Afgunstig wrede lot sloot Rudolf in dit marmer,

Agricola, de held, der Friezen hoop en faam.

Door hem werd Latium, werd Griekenland niet armer,

maar Duitsland werd in roem zo rijk als bei te saam.

(vertaling F. Akkerman)

Hoe beroemd Agricola was in zijn eigen tijd blijkt wel uit bovenstaand citaat van Ermolao Barbaro. Op 18 maart vond de ledenvergadering van de Vereniging plaats in De Hoogte. De heer F. Akkerman hield een interessant betoog over Rudolph Agricola. Latinist Akkerman heeft zich ruim twintig jaar beziggehouden met het vertalen van de brieven en vitae van Agricola.

F. Akkerman tijdens de lezing op 18 maart 2014

F. Akkerman tijdens de lezing op 18 maart 2014

Uitnodiging ledenvergadering

HISTORISCHE VERENIGING WINSUM – OBERGUM
Secretariaat: Guus Frumau, Westerstraat 20, 9951 EN Winsum (Gn.) tel.: 0595-795084
Winsum, 5 maart 2014.
betreft: Uitnodiging algemene jaarvergadering
Geacht medelid,
Gaarne wil ik u uitnodigen voor de komende jaarvergadering van de Historische Vereniging Winsum-Obergum, welke gehouden zal worden op dinsdag 18 maart 2014 in Zalencentrum De Hoogte, Kerkpad te Obergum; aanvang 20.00 uur. Het programma voor de avond ziet er als volgt uit:
1. Opening door de wnd-voorzitter dhr. B.J. Haak.
2. Mededelingen.
3. Notulen algemene ledenvergadering 20 maart 2013. Zie het Info-bulletin van december 2013, achttiende jaargang nummer 1, blz. 14.
4. Jaarverslag 2013 ligt ter inzage op de bestuurstafel.
5. Verslag van de kascommissie, toelichting en vaststelling jaarrekening 2013 en begroting 2014 (bijlage 2).
6. Samenstelling kascommissie. De commissie werd gevormd door mevr. W. Lemstra en de heer J. Sijbolts. De heer Sijbolts is aftredend.
7. Bestuurssamenstelling. Roostermatig treden dit jaar af: dhr.C. De Ranitz en dhr. B.J. Haak. Zij zijn voor maximaal 1 jaar herbenoembaar. De heer J. Venhuizen heeft te kennen gegeven zich te willen terugtrekken uit het bestuur. De huidige voorzitter J. Tersteeg trekt zich vanwege gezondheidsproblemen terug. Eventuele nieuwe kandidaten kunnen zich melden bij de secretaris.
8. Voorgesteld wordt om het Infobulletin voorlopig twee keer per jaar te laten verschijnen i.p.v drie keer per jaar.
9. Lezing van dhr. F. Akkerman over “De roem en het leven van Rudolf Agricola”.
10. Beantwoording van vragen en w.v.t.t.k.
11. Sluiting.
Het belooft een interessante avond te worden, waarbij uw aanwezigheid zeer op prijs wordt gesteld.
Met vriendelijke groet,
G. Frumau, secretaris.
Samenvatting van de lezing:
Rudolf Agricola (1443-1485) is al tijdens zijn leven en lang nadien, zowel in het Noorden en Oosten van Nederland en in Oost-Friesland als in Italie, waar hij tien jaar gestudeerd heeft zeer bekend geweest vanwwege zijn grote talenten op taalkundig, letterkundig, filosofisch en muzikaal gebied. Na een korte inleiding over zijn Roem zal ik een schets van zijn leven geven, gebaseerd op de zes korte schetsen die in de eerste generatie na zijn dood zijn geschreven en de 55 brieven van zijn hand en tot hem gericht die bewaard zijn gebleven.
F. Akkerman
Bijlage 1: Jaarrekening 2013 en begroting 2014.

Ledenvergadering 28 januari 2014

Uitnodiging ledenvergadering
Geacht medelid,

Gaarne wil ik u uitnodigen voor de komende ledenvergadering van de Historische Vereniging Winsum-Obergum, welke gehouden zal worden op 28 januari 2014 in Zalencentrum De Hoogte, Kerkpad te Obergum; aanvang 20.00 uur.
Het programma voor de avond ziet er als volgt uit:

 

  1. Opening door de voorzitter dhr. J. Tersteeg.
  2. Mededelingen.
  3. Oproep tot het in leven roepen van werkgroepen.
  4. Lezing van de heer Egbert van der Werff over de Kroniek van Sicke Benninge.
  5. Beantwoording vragen en w.v.t.t.k.
  6. Sluiting.

Het belooft een interessante avond te worden, waarbij uw aanwezigheid zeer op prijs wordt gesteld.

Met vriendelijke groet,

G. Frumau, secretaris.

Sicke Benninge, Croniken der Vrescher Landen mijtten Zoeven Seelanden ende der stadt Groningen. (Den Haag 2012).

Benninge begon in 1505 aan zijn geschrift, getiteld Croniken der Vrescher Landen mijtten Zoeven Seelanden ende der stadt Groningen, waaraan hij tot 1528 bleef werken. Het is een levendig en gedetailleerd verslag van de gebeurtenissen in Groningen en omgeving in die roerige periode, toen de stad haar macht over de Ommelanden vestigde, maar vervolgens verwikkeld raakte in de strijd tussen de Habsburgers, de hertog van Gelre en de graaf van Saksen. Na veel ingrijpende gebeurtenissen, inclusief een belegering van de stad, moest Groningen in 1525 keizer Karel V als heer erkennen.

Daarmee waren de problemen bepaald niet voorbij, want ook binnen de muren had men te kampen met onrust, vanwege onvrede onder de bevolking en een machtsgreep door de gilden. Benninge baseerde dit deel van zijn kroniek op eigen waarneming en herinneringen, mondelinge getuigenissen van derden, andere kronieken, en schriftelijke bronnen zoals rechtsteksten en oorkonden.

Het verslag van de gebeurtenissen uit de eigen tijd heeft Benninge uitgebreid met teksten over de herkomst van het Friese volk – zij zouden afstammen van de Trojanen – en de grondslagen van de ‘Friese vrijheid’. Ook laste hij twee Groninger kronieken in: een anoniem werkje van rond 1478 en een kroniek die rond 1425 was geschreven door Johan van Lemego, alweer een brouwer, wiens tekst later in de vijftiende eeuw nog werd aangevuld. Voorts besteedt Benninge aandacht aan buitenlandse gebeurtenissen en staat hij stil bij persoonlijke wederwaardigheden, zoals de pelgrimstocht naar Rome die hij in 1500 ondernam.

Zijn kroniek is al met al een belangrijke bron van informatie over de roerige geschiedenis van Groningen en Friesland in de periode 1491-1528, en geeft bovendien zicht op het wereldbeeld van een patriciër en magistraat uit die tijd, op diens opvattingen over geloof, politiek en geschiedenis.

Programma ledenvergadering 6 november 2013

Programma ledenvergadering van de Historische Vereniging Winsum-Obergum, welke gehouden zal worden op 6 november in Zalencentrum De Hoogte, Kerkpad te Obergum; aanvang 20.00 uur.

Het programma voor de avond ziet er als volgt uit:
1. Opening door de voorzitter dhr. J. Tersteeg.
2. Mededelingen.
3. Oproep tot het in leven roepen van werkgroepen.
4. Rondleiding Groninger Archieven voor de leden. Is hier animo voor?
5. Lezing van de heer J. Meijering over de historische vaarverbindingen tussen Groningen en Friesland
6. Beantwoording vragen en w.v.t.t.k.
7.  Sluiting.

Het belooft een interessante avond te worden, waarbij uw aanwezigheid zeer op prijs wordt gesteld.

De presentatie gaat over de geschiedenis van het van Starkenborghkanaal en haar voorgangers het Hoendiep en het Caspar de Roblesdiep.
In september 2011 was Noord Nederland gastheer van de internationale World Canals Conference met een programma dat onder meer aandacht schonk aan de bescherming en herontwikkeling van historische kanalen. Nog in de 20e eeuw was Nederland binnen Europa het land met de grootste dichtheid aan waterwegen. Daarvan is nu meer dan de helft buiten gebruik of gedempt. We zouden haast vergeten dat het graven van kanalen in Nederland een lange geschiedenis heeft en dat Groningen een kanalenprovincie bij uitstek is. In deze bijdrage komen enkele historische aspecten van het gebied tussen de stad Groningen en de Fries-Groningse grens aan bod.
De ontwikkeling van het Caspar de Roblesdiep tot het Van Starkenborghkanaal laat zien hoe deze vaarverbinding in de loop der eeuwen noordwaarts, in de richting van de zeekleigronden, is opgeschoven.
Ze heeft zich vooral in de breedte en de diepte ontwikkeld, van een onaanzienlijke sloot van soms maar vijf meter breed naar een 60 meter breed kanaal.
De beweegredenen voor de aanleg en de aanpassingen veranderden met de tijd.

De verschijningsvorm in het landschap verschilt aanzienlijk. Het Caspar de Robelsdiep, in aanleg al van een bescheiden afmeting, is na 1654 in onbruik geraakt en, voor zover nog aanwezig, gedegradeerd tot een perceelsloot. Het jongere Hoendiep was ruimer dan het Caspar de Roblesdiep en heeft wat meer zichtbare sporen achtergelaten. Waar het niet werd opgeslokt door het Van Starkenborghkanaal, is het oorspronkelijke beeld nog zichtbaar, zoals in het stuk van Briltil tot de stad Groningen met zijn plaatselijk bewaarde draaibruggen.

Het Van Starkenborghkanaal is in het landschap zeer nadrukkelijk aanwezig met zijn hoge (spoor)bruggen, bomenrijen en gronddepots langs de oevers. Op een aantal depots heeft spontane natuurontwikkeling geleid tot bescherming als natuurgebied. Het tracé doorsnijdt oude landschappelijke structuren en elementen, zoals de glaciale rug van Noordhorn-Zuidhorn en de oude Spanjaardsdijk. Het is een vreemd element in het landschap geworden met een zo robuuste maatvoering dat die gevoelsmatig niet meer in het omringende landschap past. Het kanaal kreeg bovenregionale betekenis en het is vanuit dat oogpunt begrijpelijk en ook aannemelijk dat het Van Starkenborghkanaal, net als de autowegen voortgekomen uit het lokale verkeersnetwerk, zich steeds meer onafhankelijk van het landschap zal ontwikkelen.

Aan de hand van tekeningen, oude foto’s en kaarten zal de ontwikkeling van deze kanalen worden toegelicht.

Programma voor de Open Monumentendag op 14 september 2013

Programma  ten behoeve van  de Landelijke Open Monumentendag op
14-09-2013 te Winsum en Obergum.

Thema: Macht en Pracht.

Morgenprogramma van 10.00 – 13.00 uur.                                                               Middagprogramma van 14.00 – 17.00 uur.

Het thema Macht en Pracht te Winsum en Obergum wordt toegelicht door een door gidsen begeleide wandeling in het tweelingdorp langs een steenhuis, middeleeuwse kerken, vroegere borgterreinen en andere historische plaatsen. Het startpunt is de zijingang van het Jacobijnenhuis aan de Hoofdstraat W 27/Havenstraat 2. Het eindpunt van de wandeling ligt op het vroegere kerkhofje van Bellingeweer.

De macht en de pracht in de middeleeuwen manifesteerden zich vooral in en rond de kerken en borgen. Het thema in de verstrekte folder is daarom gericht op de kerkelijke en landadellijke macht en pracht, al moet gezegd worden dat in Winsum en Obergum veel van de oude glorie teloor is gegaan.
Het programma start in het Jacobijnenhuis om 10.00 uur en om 14.00 uur met een bezichtiging van het vroegere steenhuis. Op de eerste verdieping kan de onlangs ingerichte werk- en vergaderkamer van de Historische Vereniging Winsum-Obergum worden bezocht. Daarna vindt er een powerpointpresentatie plaats over de middeleeuwse kerken en borgterreinen en over de vermoedelijke plaats van het vroegere Dominicanenklooster.
Vervolgens kan men deelnemen aan een van de begeleide wandelexcursies naar achtereenvolgens : 1. het Jacobijnenhuis (werkruimte en powerpointpresentatie) 2. de vroegere plaats van de westelijke Ripperdaborg (Rabobank) aan de Geert Reindersstraat  3. de vroegere plaats van het klooster en de kloosterkerk in de Molenstraat 4. de Sint Nicolaaskerk (Obergumer kerk ) aan het kerkpad 5. de Synagoge,  Schoolstraat  24 6. de Torenkerk (Winsum), Kerkstraat 14 7. de vroegere plaats van de oostelijke Ripperdaborg (Ripperdaheerd) achter het station 8. de vroegere plaats van de Tammingaborg 9. het vroegere kerkhofje van Belllingeweer.

De gidsen verzorgen ter plaatse een toelichting.
De gidsen zijn J. Tersteeg (route nr. 1 t/m 4) B. Raangs (route nr. 5 t/m 7) en
C. de Ranitz (route nr. 8 en 9).

De (lege) terreinen van de vroegere Obergumer borgen, De Brake en Blauwborg, liggen te ver buiten de route en worden derhalve niet bezocht.